Het is bijna oktober: borstkankermaand. Daarom wil ik het deze week hebben over zenuwpijn na een borstkankeroperatie. De 51-jarige mevrouw Verweij (gefingeerde naam) kwam anderhalf jaar geleden voor de eerste keer op mijn spreekuur. Ze had een jaar daarvoor een borstkankeroperatie ondergaan. Haar klacht was dat het nu vaak nog steeds net voelde alsof: “iemand met een schaar binnenin mijn oksel aan het knippen is”.
Toen mevrouw Verweij 16 jaar geleden weduwe werd, was ze weer gaan werken: “omdat mijn pensioentje te klein was om van te leven en te groot om van dood te gaan. En omdat ik dan weer onder de mensen kwam.” Inmiddels heeft ze een interessante baan als accountmanager bij een grote uitzendorganisatie in Tilburg. Ze heeft twee zonen die beiden studeren en op kamers wonen. Toen de kinderen 3 en 4 jaar geleden het huis uitgingen, zag ze daar eerst erg tegenop. Het was inderdaad even wennen geweest, maar ze had haar draai net weer gevonden toen ze ziek werd: borstkanker. Dat was een dramatische periode: eerst een borstamputatie toen chemotherapie en bestraling.
Maar ze vond het ergste dat de ellende niet afgelopen was na de behandelingen. Die leken goed aangeslagen, dus ze dacht: “ik pak mijn leven weer op”. Dat had ze immers al eerder gepresteerd. Echter na de operatie ontstond een rare, hevige pijn onder haar oksel en aan haar arm. Ze kon er slecht van slapen en zelfs licht huishoudelijk werk ging moeizaam. Verder kon ze van de pijn niet autorijden, computeren of schrijven. Ze bleef ziek thuis. Daardoor dreigde ze haar baan te verliezen. Haar leidinggevende beschuldigde haar er min of meer van haar ziekte uit te buiten en zich oncollegiaal te gedragen.
Ik zie regelmatig patiënten met dit soort hevige pijnklachten. 20% van de vrouwen die aan borstkanker geopereerd is, heeft regelmatig last van dit type pijn. De patiënt voelt de pijn in de oksel of in de arm van de kant waar de operatie plaatsvond.
Hoe komt dat? Tijdens de operatie kan een gevoelszenuw in het operatiegebied beschadigd raken. Dat gebeurt niet doordat de chirurg een fout maakt. Het is een complicatie die bij het wegnemen van klieren in de oksel kan voorkomen. In het gedeelte van de oksel waar de chirurg vaak klieren moet wegnemen, loopt een zenuw. Dit is de nervus intercostobrachialis. Nu is die zenuw bij sommige mensen vergroeid met lymfeklieren in de oksel. Als dat het geval is, beschadigt de chirurg bij het wegnemen van die lymfeklieren automatisch de zenuw. Dat is helaas niet te voorkomen.
Veel van mijn patiënten geven aan dat het een pijn is die ze nog nooit eerder in hun leven meemaakten. Zij vinden de pijn dan ook moeilijk te omschrijven. Net of er geen taal voor is. De ene patiënt ervaart de pijn als brandend, de ander als stekend of als “speldenprikken”. Maar weer iemand anders voelt hem juist als zeurend. Anderen beschrijven een schrijnend gevoel of een gevoel dat er een band veel te strak is aangetrokken. En weer anderen geven aan dat hun huid heel erg overgevoelig is geworden. Bij bijna alle patiënten ontstaat er vaak een heftige pijn na een lichte aanraking, bijvoorbeeld een schouderklopje of een vlaagje wind dat langs de arm gaat.
Door de pijn gaat de levenskwaliteit van deze vrouwen sterk achteruit. Allereerst ga je door pijn meestal slechter slapen. Vervolgens versterkt een slechte nachtrust de pijn weer. Verder komt de vrouw in kwestie door deze pijnen onder een nog grotere psychologische druk te staan dan al het geval was door de ziekte en de behandelingen. Door de pijn kunnen zij de dagelijkse dingen bijna niet meer op de “normale” manier doen. Daardoor krijgen zij soms problemen met hun naasten en dreigen zij vaak hun werk te verliezen. Zoals mevrouw Verweij.
Maar gelukkig: na 10 behandelingen was de pijn zo draaglijk geworden dat ze weer kon autorijden, kon computeren en weer kon schrijven. Verder kon ze zich weer concentreren en zich op anderen richten. Ze kon dus weer aan het werk. In het begin in deeltijd, maar na drie maanden was ze zo opgeknapt dat ze haar 4-daagse baan weer volledig kon oppakken. Het ontslag is dan ook niet doorgegaan. Wel is ze op een andere vestiging gaan werken, vanwege de verstoorde werkrelatie met haar chef. Mevrouw Verweij heeft de pijn nu behoorlijk onder controle. Ze moet wel eens per twee weken komen voor onderhoudsbehandelingen. Dan slaapt ze goed en kan haar werk en de alledaagse dingen pijnloos doen.